τραγούδια για ποδήλατα

Εφημερίδα Ελευθεροτυπία: Βιβλιοθήκη, Πέμπτη 3 Ιουνίου 2010

Μ' ένα ποδήλατο παλιό κι ένα παλιό τραγούδι
Από τον Κώστα Ζουγρή
Το πρώτο ποδήλατο για ένα παιδί αποτελεί ίσως την πρώτη υλική επιθυμία του και οι τρεις αρχικά ρόδες του βοηθούν στο να αρχίσει τις πρώτες του αναζητήσεις σε έναν κόσμο που μπορεί αρχικά να περιορίζεται σε μερικές δεκάδες μέτρα, αλλά γι' αυτόν είναι σαν να ταξιδεύει σε μία ολόκληρη πόλη.
Αν πάει κάποιος ενήλικος στις περιοχές που ζούσε μικρός, εύκολα θα διαπιστώσει ότι οι διαδρομές που θυμόταν από την παιδική του ηλικία, ήταν σημαντικά μικρότερες σε απόσταση από αυτό που είχε στη μνήμη του.
Το ποδήλατο με τα δύο στηρίγματα στις πίσω ρόδες και στη συνέχεια στην κανονική μορφή του, σαν δίτροχο, μας άνοιγε στις παλαιότερες δεκαετίες, που δεν υπήρχαν τόσα πολλά αυτοκίνητα, ένα καινούριο παράθυρο στον κόσμο.
Ολα δείχνουν ότι η καταστροφή που επιφέρει στο περιβάλλον η αλόγιστη χρήση των αυτοκινήτων, σε συνδυασμό με την αύξηση της τιμής των καυσίμων και την οδυνηρή καθιστική ζωή που κάνουν οι περισσότεροι άνθρωποι σήμερα, θα οδηγήσει σε πιο συχνή χρήση του ποδήλατου ως μεταφορικού μέσου, κάτι που συμβαίνει βέβαια σε κάποιο βαθμό σε αρκετές από τις επαρχιακές μας πόλεις.
Ενα ποδήλατο δεν θα σε βοηθήσει βέβαια να γνωρίσεις τον κόσμο, εκτός από ειδικές περιπτώσεις, όπως συμβαίνει με άλλα μεταφορικά μέσα, όπως τα αεροπλάνα, τα πλοία ή το αυτοκίνητο. Σίγουρα, όμως, σε βοηθάει να γνωρίσεις τη γειτονιά σου και να ξεφύγεις από την καθημερινότητα γυμνάζοντας το σώμα σου.
Τα τραγούδια με θέμα το ποδήλατο είναι δυσανάλογα λίγα στη χώρα μας σε σχέση με τη σημασία που έπαιξαν στην παιδική και εφηβική μας ηλικία.
Η μεγαλύτερη επιτυχία με αναφορά σ' αυτά, είναι Το ποδήλατο του Χρήστου Νικολόπουλου, σε στίχους του Αρη Δαβαράκη, από το 1996: Παίρνω ένα ποδήλατο και φεύγω για τ' αδύνατο/ κρατάω στο χέρι το κλειδί. (...) Ημουν μικρό παιδάκι με καθαρή καρδιά/ είχα τ' όνειρό μου, το ποδήλατό μου/ κι όλα έμοιαζαν σωστά/ έγινα δεκάξι, κι όλα ήταν εντάξει είχα μια ζωή μπροστά.
Ενθουσιασμένη από τον έρωτα αισθάνεται η Χάρις Αλεξίου στο Εϊ Τρελάθηκα: Σαν παιδί που κλέβει ένα ποδήλατο/ κι όλοι τρέχουν και φωνάζουν πιάστε τον/ Ετσι τρέχω αγάπη μου σ' εσένανε.
Η Ποδηλάτισσα, του Οδυσσέα Ελύτη, έγινε ολόκληρο άλμπουμ το 1979: Το δρόμο πλάι στη θάλασσα περπάτησα/ που 'κανε κάθε μέρα η ποδηλάτισσα/ βρήκα τα φρούτα που 'χε στο πανέρι της, το δαχτυλίδι που 'πεσε απ' το χέρι της. Βρήκα το κουδουνάκι και το σάλι της, τις ρόδες, το τιμόνι, το πεντάλι της. Μουσική, Μιχάλη Τρανουδάκη, ερμηνεία, Αφροδίτη Μάνου.
Η Καλλιόπη Βέττα στο Ενα ποδήλατο παλιό τραγουδά, σε στίχους του Θόδωρου Ποάλα και μουσική της Νένας Βενετσάνου: Μ' ένα ποδήλατο παλιό γυρεύω τον παράδεισο και ρίχνω μαύρο δάκρυ.
Απόψε η καρδιά μου θα γίνει ένα παλιό ποδήλατο που θέλει να βγει στον ουρανό, τραγούδι του Θανάση Παπακωνσταντίνου με τη Μελίνα Κανά και τίτλο Απόψε.
Ο Μανώλης Φάμελλος έχει διπλή σχέση με τα ποδήλατα, εκτός από το τραγούδι του Το ποδήλατο, το συγκρότημα που τον συνόδευε είχε το όνομα Ποδηλάτες, όνομα που έχει σχέση βέβαια και με το συγκρότημα Κίτρινα ποδήλατα.
Στο Να 'ταν η χαρά οικόπεδο η Αλκηστις Πρωτοψάλτη, σε στίχους Λίνας Νικολακοπούλου, ήθελε να έχει ένα μπλε ποδήλατο· αντιθέτως, ο Παύλος Παυλίδης στο τραγούδι του Ο κηπουρός, το προτιμάει λευκό, όπως και το συγκρότημα των Nazareth με το My white bicycle, που ήταν όμως διασκευή στο τραγούδι των Tomorrow, (που κυκλοφόρησε το 1968), των οποίων μέλος ήταν ο Steve Howe, ο οποίος στη συνέχεια έγινε βασικός κιθαρίστας των Yes. Οι Tomorrow μαζί με τους Pink Floyd και τους Soft Machine ήταν τα τρία μεγάλα ονόματα στον χώρο της βρετανικής ψυχεδέλειας. Τραγουδιστής τους ήταν ο Keith West, που μέσα στο 1968 κυκλοφόρησε μόνος του το Except from a teenage opera, τραγούδι που ενέπνευσε τον Pete Townshend στο να γράψει τη ροκ όπερα Tommy.
Η Ελένη Βιτάλη στο δικό της Ποδήλατο τραγουδά για ένα πολύ μικρό ποδήλατο σε μέγεθος, που έχει ένα μικρό παιδί, ενώ το Παιδί με την κεραία, της Κατερίνας Κυρμιζή, ποτέ δεν είχε ποδήλατο, ούτε έπαιξε μπάλα.
Ποδήλατα οι σκέψεις, δίχως φρένα κι αυτές είναι ο συνειρμός που έκαναν το 1996 οι Πυξ Λαξ στο Ποδήλατο δίχως φρένα.
Με ένα Κλεμμένο ποδήλατο οι Στέρεο Νόβα ταξιδεύουν για να γνωρίσουν τον κόσμο, χωρίς όμως να αναφέρουν το ποδήλατο στους στίχους τους, κάτι που κάνουν όμως στο τραγούδι τους Προάστιο, όπου κάποιο Σάββατο απόγευμα ένα ποδήλατο είναι ξεχασμένο στη μέση του δρόμου.
Το ποδήλατο αναφέρουν σε τραγούδια τους ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, Ο τζίτζικας, ο Αλκίνοος Ιωαννίδης, Ο φλεγόμενος ποδηλάτης, και οι Χειμερινοί Κολυμβητές, Ο ποδηλατιστής: Εχω ποδήλατο καλό, όπου και αν θέλεις πάει/ σαν πεις κι ο ποδηλατιστής σαν το πουλί πετάει. Οι στίχοι ήταν του υπερήλικα Σταύρου Καραμανιώλα, που ζούσε σε ένα μικρό χωριό της Θάσου.
Το 1978 το συγκρότημα των Queen κυκλοφορεί το άλμπουμ Jazz, στο οποίο υπάρχει το πιο γνωστό τραγούδι με αναφορά σε ποδήλατο, είχε τίτλο Bicycle race και για το βιντεοκλίπ που το συνόδευε αρχικά, το συγκρότημα χρησιμοποίησε 55 γυμνά κορίτσια που έκαναν ποδήλατο, με επακόλουθο την απαγόρευσή του. Οι Queen επαναλάμβαναν αρκετές φορές τη φράση: Θέλω να καβαλήσω το ποδήλατό μου.
Οι Orbit στο δικό τους Bicycle song (1996), μας πληροφορούν ότι ο πατέρας τους τούς αγόρασε καινούργιο ποδήλατο και μας προσκαλούν να παίξουμε μαζί τους.
Το Bike των Pink Floyd αρχικά δεν υπήρχε σε άλμπουμ, όταν κυκλοφόρησε το 1967, αλλά στη συνέχεια συμπεριελήφθη στη νεότερη έκδοση του Piper at the gates of dawn, το 1987. Το έγραψε και το τραγούδησε ο Syd Barrett στην προ του David Gilmour εποχή.
Οι Dukes Of Stratosphear, που ήταν μία άλλη μορφή του συγκροτήματος των XTC, με το δικό τους Bike ride to the moon (1987), αντέγραψαν μερικώς το τραγούδι των Pink Floyd.
Το Tour de France (1983) των Γερμανών Kraftwerk αναφέρεται, στους στίχους του, στον γνωστό ποδηλατικό γύρο στη Γαλλία.
Οι Madness, το γνωστό βρετανικό συγκρότημα που μαζί με τους Specials αναβίωσαν την κίνηση της μουσικής ska στις αρχές της δεκαετίας του '80, έχουν κι αυτοί το δικό τους τραγούδι για τα ποδήλατα με τίτλο Riding on my bike.
The Acoustic Motorbike-Luka Bloom (1992), The Pushbike Song-The Mixtures (1971), Bicycle, bicycle, you are my bicycle-Be your own pet (2006), Ι ride my bike-Cracker (1993), Motorcrash-The Sugarcubes (1988), συμπληρώνουν την αναφορά σε ένα μεταφορικό μέσο-παιχνίδι, που καταλαμβάνει ένα σημαντικό κομμάτι από τις αναμνήσεις μας, ενώ, παράλληλα, είναι σίγουρο ότι λόγω της εξέλιξης που είχαν τα άλλα μέσα μεταφοράς, θα αποτελεί το καταφύγιο μιας χαμένης αθωότητας για τους περισσότερους σημερινούς κατοίκους των μεγαλουπόλεων.
Ανάλογες σκέψεις θα είχε και ο Steven Spielberg, που τον οδήγησαν στη χρησιμοποίηση των ποδηλάτων στη σκηνή της ταινίας του Ε.Τ.