Σάββατο 13 Δεκεμβρίου 2014

Φιλοσοφία: ερωτήσεις τράπεζας θεμάτων

      Σχόλιο 1. Τα θέματα της Α’ Ομάδας (δηλ. της τράπεζας) που υποτίθεται, όπως ισχύει και στα συναφή μαθήματα Ιστορίας, Κοινωνιολογίας κλπ, αφορούν στην κατανόηση της  ύλης, περιλαμβάνουν και ερωτήσεις που απαιτούν συνθετική και κριτική σκέψη, ερωτήσεις δηλαδή που ανήκουν  στην Β’ Ομάδα, τις οποίες επιλέγουν οι διδάσκοντες...
       Σχόλιο 2.  Στη σχετική ιστοσελίδα που έχουν αναρτηθεί οι ερωτήσεις, σύμφωνα και με το «πολιτικώς ορθό», παρέχεται  η δυνατότητα αποστολής παρατηρήσεων  για λάθη «εκ παραδρομής» όπως χαρακτηριστικά σημειώνεται... Μόνο που στη φόρμα που πρέπει να συμπληρώσει κανείς δεν περιλαμβάνεται το μάθημα της Φιλοσοφίας...

                             ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. 

1.«Φιλοσοφία θα πει να βρίσκεσαι καθ’ οδόν», υποστήριξε ο Γιάσπερς. Να εξηγήσετε με συντομία τη φράση[σελ. 8-9]
2.Ο Βίτγκενσταϊν, ορίζοντας τη φιλοσοφία, ισχυρίζεται ότι αρχίζει με μια «διανοητική δυσφορία». Να εξηγήσετε σύντομα τι σημαίνει η φράση. [σ. 8-9]
3.Τι σημαίνουν οι χαρακτηρισμοί «οριακά», «έσχατα» και «θεμελιώδη» τους οποίους αποδίδουμε στα φιλοσοφικά ερωτήματα;[σ. 8]
4.«Σήμερα μόνο οι εγκληματίες τολμούν να βλάψουν άλλους ανθρώπους χωρίς να επικαλεστούν τη φιλοσοφία», αναφέρει ο Μούζιλ. Πώς συνδέεται αυτή η φράση με την καταχρηστική χρήση της λέξης «φιλοσοφία»; [σ. 8-9]
5.Ο Σωκράτης παρομοιάζεται από τον Μένωνα με σελάχι της θάλασσας, που ηλεκτρίζει όποιον το πλησιάζει και το αγγίζει και ναρκώνει το μυαλό και το στόμα του ώστε να μην μπορεί να του απαντήσει. Να εξηγήσετε με συντομία τι σημαίνει η παρομοίωση. [η φράση βρίσκεται στο κείμενο 2., σελ. 11, η απάντηση στις σ. 8-9]
6.Να αναφέρετε τους τέσσερις (4) βασικούς στόχους της φιλοσοφικής δραστηριότητας, επεξηγώντας με συντομία τον καθένα από αυτούς. [σελ. 14-16]
7.Να καταγράψετε τους βασικούς κλάδους της φιλοσοφίας και να αντιστοιχίσετε καθέναν με ένα κεντρικό φιλοσοφικό ερώτημα.[14-16]
8.Υπάρχουν πράγματα που τα θεωρούμε αυτονόητα. Πώς η φιλοσοφία ανατρέπει αυτή τη βεβαιότητα; [σ. 14]
9.Σας δίνεται ο συλλογισμός:
Το νερό σταματάει τη δίψα
Η θάλασσα είναι νερό
......................................
Η θάλασσα σταματάει τη δίψα
Να αξιολογήσετε τον συλλογισμό ως προς την εγκυρότητά του. [σελ 20: 2. Επιχειρήματα]
10.Δεδομένου ότι πολλές επιστημονικές θεωρίες έχουν ως αφετηρία μεταφυσικές αντιλήψεις για την πραγματικότητα, υπάρχει τρόπος να διακρίνουμε τις επιστημονικές από τις μεταφυσικές προτάσεις; Να τεκμηριώσετε σύντομα την απάντησή σας. [σελ. 20-21: 3. Φιλοσοφία και επιστήμες]
11.«Η λέξη “φιλοσοφία” σημαίνει κάτι που στέκει “πάνω” ή “κάτω” από τις επιστήμες, αλλά όχι “δίπλα” σ’ αυτές», υποστηρίζει ο Βίτγκενσταϊν. Να εξηγήσετε με συντομία τι σημαίνει η πρόταση.[σελ. 21].
12.Ο Γάλλος φιλόσοφος Ζαν-Πολ Σαρτρ σε όλη του τη ζωή ασχολήθηκε δραστήρια με τα πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα της χώρας του και της εποχής του. Αυτή η στάση του αιτιολογείται στο πλαίσιο της φιλοσοφικής του δραστηριότητας; Να τεκμηριώσετε με συντομία τη θέση σας.[25-26]
13.Να υποστηρίξετε με συντομία ότι η φιλοσοφική δραστηριότητα είναι χρήσιμη και απαραίτητη στην εποχή μας.[25-26]
14.«Ρrimum vivere, deinde philosophari» (=πρώτα να ζει κανείς και μετά να φιλοσοφεί): είναι ένα πολύ γνωστό λατινικό ρητό. «Η φιλοσοφία μας διδάσκει να ζούμε», υποστηρίζει, από την άλλη ο Μονταίν. Να διατυπώσετε τεκμηριωμένα τη δική σας θέση για τη σχέση της φιλοσοφίας με τη ζωή.[25-26]
15.Ο στρατηγός Ντε Γκολ, πρόεδρος της Γαλλίας την εποχή των γεγονότων του Μάη του ’68, αρνήθηκε να διατάξει τη σύλληψη του φιλοσόφου Ζαν-Πολ Σαρτρ που συμμετείχε στη φοιτητική εξέγερση. Επικροτείτε τη στάση του; Να τεκμηριώσετε με συντομία τη θέση σας.[25-26]

                         ΟΡΙΣΜΟΙ:      
   
γνωσιολογία[σ. 19], μεταφυσική/οντολογία[σ.19],πρακτική φιλοσοφία[σ. 19], αξιολογία [σ. 19], Λογική[σ.19], επιχείρημα [σ.20]

                                 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2.

1.Να αναδιατυπώσετε την πλατωνική θεωρία των Ιδεών και τις ενστάσεις του Αριστοτέλη σε αυτή τη θεωρία.[36-37]
2.Με ποια επιχειρήματα θα μπορούσε κάποιος να ανασκευάσει τη δυϊστική θεωρία του Πλάτωνα;[36-37]
3. Πώς μπορούμε να συλλάβουμε την έννοια «γενναιότητα»:
α) σύμφωνα με τον Πλάτωνα και β) σύμφωνα με τους εμπειριστές φιλοσόφους;[σελ. 36-37]
4. Ποιες είναι οι ομοιότητες μεταξύ της θεωρίας του Αριστοτέλη και της θεωρίας των εμπειριστών για τις καθολικές έννοιες; [σελ.36-37]
5. Πώς, σύμφωνα με τους εμπειριστές φιλοσόφους, φτάνουμε στις καθολικές έννοιες; Χρησιμοποιήστε ένα παράδειγμα[37].
6. Με ποια επιχειρήματα οι νομιναλιστές απορρίπτουν την ύπαρξη των καθολικών εννοιών και πώς τα κρίνετε; [37-38]
7. «Είναι η πράξη που δίνει στις λέξεις το νόημά τους», γράφει ο Βίτγκενσταϊν. Να εξηγήσετε με συντομία τη θεωρία του, όπως αποτυπώνεται σε αυτή τη φράση. [σελ. 38]
8. «Το παλιό ρόδο υπάρχει μόνο ως όνομα, κρατάμε γυμνά ονόματα», γράφει ο Έκο στο μυθιστόρημά του Το όνομα του ρόδου. Να κατατάξετε την άποψή του σε μία από τις θεωρίες για το νόημα, παρουσιάζοντας συγχρόνως τις βασικές της
θέσεις. [σελ. 36-38]
9.Ποια είναι τα τρία (3) χαρακτηριστικά των συλλογισμών; Να δημιουργήσετε έναν δικό σας συλλογισμό του σχήματος:
Μ-Κ
Μ-Υ
Υ-Κ


           ΟΡΙΣΜΟΙ:    
 Ιδέες (πλατωνικές) [σελ.36], δυϊσμός (πλατωνικός)[σ.36], καθολικές έννοιες [36-37],  νομιναλισμός(ονοματοκρατία) [σ. 37], επιτελεστική λειτουργία της γλώσσας [σ.38], πλάτος έννοιας (και με χρήση παραδείγματος) [σ.53], βάθος έννοιας (και με χρήση παραδείγματος)[53], ειδοποιός διαφορά[53].

Παρασκευή 17 Οκτωβρίου 2014

λεξιλογικές ασκήσεις από τράπεζα θεμάτων (επιλογή)

     ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΑ, ΒΙΒΛΙΟ 2,ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1.

                    Παράγραφοι 25-27

1. µεθορµίζω,        στρατηγός: Να αναλύσετε  τις  σύνθετες λέξεις στα συνθετικά τους.
Πχ μετά+ ὁρμίζω,  .................

2.Να σχηματίστε από τους παρακάτω ρηματικούς τύπους ένα ομόρριζο ουσιαστικό (απλό ή σύνθετο) της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, χρησιμοποιώντας την κατάληξη που σας δίνεται:
ρηματικοί τύποι                  κατάληξη                       ομόρριζα ουσιαστικά
ἐποίουν                                   -μα                                 ποίημα            
ἐκέλευσαν                              -της                               ..............
κατιδών                                    -α                                ..............
καταφρονοῦντες                       -ις                               ..............

3. Να συνδέσετε κάθε λέξη της Α΄ στήλης µε τη συνώνυµή τη στη Β΄ στήλη. ∆ύο λέξεις της Β΄ στήλης περισσεύουν.
       Α΄                                            Β΄
1. φηµί                                    α) ἐπιθυµῶ
2. παραινῶ                              β) προστάττω
3. βούλοµαι                            γ) συµβουλεύω
4. κελεύω                                δ) φάσκω
5. πόρρωθεν                            ε) µακρόθεν

4. Να συνδέσετε κάθε λέξη της Α΄ στήλης με την ομόρριζή της στη Β΄ στήλη.
          Α΄                                   Β΄
1. κατιδών                     α) αργυρώνητος
5. ἐποίησαν                   β) ιδέα
3. ἐκβεβηκότας             γ) εκποίηση
4. ὠνούμενοι                 δ) επιβίβαση

5.Να συνδέσετε κάθε λέξη της Α΄ στήλης με την ομόρριζή της στη Β΄ στήλη. Δύο λέξεις της Β΄ στήλης περισσεύουν.
      Α’                                         Β’
1. νεῶν                                α) άφρων
2. ἔχοντας                           β) ορμίσκος
3. παρῄνει                           γ) νέος
4. καταφρονοῦντες             δ) έπαινος
5. ὁρμεῖν                            ε) σχέση
                                         στ) ναυτικός
                                          ζ) κατάφορτος

6.Να γράψετε από μία ομόρριζη λέξη, απλή ή σύνθετη, της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:
 ὁρμοῦντας,   ἔχοντας,  παρῄνει,   εἶπε,    κατίδωσιν,     νεῶν,     βούλησθε,   φημί ,  ἡμέρα    
πχ ορμητήριο, ανέχεια,.............................................................................

7.Να συνδέσετε τις παρακάτω λέξεις με τις λέξεις του κειμένου με τις οποίες έχουν ετυμολογική συγγένεια:
προφήτης, συμπολίτης, εισιτήριο, πλοηγός, ρίψασπις, διασκέδαση, τελωνείο, άρση
πχ ἔφη  .......................................................................................................

Τρίτη 14 Οκτωβρίου 2014

Χάνα Άρεντ, εβραία φιλόσοφος - 108 χρόνια από τη γέννησή της


                                 με αφορμή το σημερινό  Doodle της Google:

     όμως με πιο ουσιαστική αφορμή την επερχόμενη επέτειο της 28ης Οκτωβρίου
     και την άνοδο του ναζισμού στις μέρες μας..
     
              
           
                       Ποια ήταν η Χάνα Άρεντ; 
                   Και ποια η "Κοινοτοπία του Κακού";

η θεωρία της προέκυψε από την παρακολούθηση της δίκης του διαβόητου ναζιστή Άινχαμ, το 1961..

μια μικρή γεύση από την ταινία που γυρίστηκε για τη ζωή και το έργο της:



 " Έμεινε στην Ιστορία ως η γυναίκα που άλλαξε τον τρόπο που σκεφτόμαστε, κρίνουμε και τελικά αντιμετωπίζουμε το «κακό». Η θεωρία της για την «κοινοτυπία του κακού» υποστηρίζει ότι η στερεότυπη κοινωνική άποψη ότι τα εγκλήματα στην καθημερινότητα ή την Ιστορία γίνονται από σατανικά, διεστραμμένα μυαλά είναι λανθασμένη – και ίσως επικίνδυνη, καθώς ποτέ δεν μας επιτρέπει να ξεριζώσουμε τα πραγματικά αίτια. Σύμφωνα με την Άρεντ, το κακό πολλές φορές γεννιέται μέσα από την αδράνεια του ανθρώπου. Από την πειθαρχία και την μη αμφισβήτηση του πολίτη απέναντι στο σύστημα. Ο ναζισμός, για παράδειγμα, γεννήθηκε ενδυναμώθηκε και επικράτησε μέσα από μία αλυσίδα ανθρώπων που δεν μοιραζόντουσαν το πάθος, το σαδισμό, ούτε καν το στόχο, του Χίτλερ. Κοινότυποι, μέσοι άνθρωποι υπάκουσαν σε διαταγές: σε μία γραφειοκρατική διαδικασία που τους κρατούσε σε πειθήνια εγρήγορση και για αυτό δεν αμφισβήτησαν ποτέ την ανίερη αποστολή τους''.


                                                      απόσπασμα από την κριτική της ταινίας στο:  flix.gr

Από διαφορετική σκοπιά, κριτική στην ταινία και στη φιλόσοφο από το ''Ριζοσπάστη'': εδώ

Επιπλέον αναφορές εδώ:
tvxs.gr (σύνδεση με αγριότητες Αμπού Γκράιμπ και Νιγρίτας) 



    Εν Ελλάδι, μια άλλη γυναίκα, ψυχολόγος αυτή, η Μίκα Χαρίτου-Φατούρου, αποφάνθηκε:
                   "βασανιστής δε γεννιέσαι, αλλά γίνεσαι"!
    Η μελέτη της για τους βασανιστές «Ο βασανιστής ως όργανο της κρατικής εξουσίας» στηρίχτηκε στο μοντέλο των βασανιστών του διαβόητου δικτατορικού ΕΑΤ-ΕΣΑ και αποτέλεσε σταθμό για τις νεότερες γενιές μελετητών. «Βασανιστής δεν γεννιέσαι, γίνεσαι» ήταν το αποτέλεσμα της πολύχρονης έρευνάς της, για τις ανάγκες της οποίας το 1975, ένα χρόνο μετά την πτώση του στρατιωτικού καθεστώτος, είχε παρακολουθήσει, με ειδική άδεια, την πρώτη δίκη των βασανιστών στην Αθήνα.
                                                         [από το βιογραφικό της στο sansimera.gr]

   Στηριγμένο στη μελέτη της, γυρίστηκε στα 1982, το δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ:
   «Ο γιος του γείτονά σου: Πώς κατασκευάζεται ένας βασανιστής»

    τρεις σκέψεις του Old boy

- Στη σειρά «Ιn Treatment» ένας από τους ασθενείς του ψυχοθεραπευτή είναι πιλότος που σκότωσε στη Βαγδάτη 16 παιδιά. Κατά λάθος. Λάθος όχι δικό του, αφού υποτίθεται πως βομβάρδιζε στρατιωτικό στόχο. Εξηγεί στον ψυχοθεραπευτή ότι ενοχές θα ένιωθε αν είχε αποτύχει στην αποστολή του. Αντίθετα εκείνος αυτό που έπρεπε να κάνει το έκανε καλά. Οι ανώτεροί του δεν έκαναν καλά τη δουλειά τους, δίνοντάς του πληροφορίες που αποδείχθηκαν εσφαλμένες. Παρά τις διακηρύξεις του νιώθει βέβαια ενοχές, ενοχές όμως που είναι τελικά δυσανάλογες σε σχέση με τη δική του συμμετοχή. Φρικαλεότητα θα ήταν να είχε σκοτώσει 16 παιδιά με τα χέρια του. Εκείνος πάτησε ένα κουμπί. Πόσο φρικτό μπορεί να είναι να πατάς ένα κουμπί; Δεν έχεις καν την οπτική επαφή που θα είχες πυροβολώντας τα θύματά σου. Η απόσταση του αποτελέσματος από την πράξη σου δεν μπορεί παρά να προκαλεί σε ένα βαθμό και την αποστασιοποίησή σου. Η βία καταμερίζεται σε κομματάκια, γραφειοκρατικοποιείται και είναι σε κάθε της στάδιο τόσο μα τόσο μακρινή κι αφηρημένη. Δεν την ασκεί άμεσα και ολοκληρωτικά ούτε ο ψηφοφόρος που ψηφίζει Μπους, ούτε οι επιτελείς του Πενταγώνου, ούτε ο πιλότος του βομβαρδιστικού.

- «Είδα κάποτε κάποια φωτογραφία από εκτελέσεις Εβραίων στη Ρωσία: οι Εβραίοι περιμένουν γυμνοί στη σειρά, μερικοί στην άκρη μιας τάφρου και πίσω τους στέκονται στρατιώτες και τους πυροβολούν στον τράχηλο. Αυτό γίνεται σε κάποιο λατομείο και πάνω από τους Εβραίους και τους στρατιώτες σε κάποιο περβάζι του τοίχου κάθεται ένας αξιωματικός που κουνάει τα πόδια και καπνίζει. Δείχνει λίγο χολωμένος. Ίσως επειδή η διαδικασία δεν είναι αρκετά γρήγορη. Αλλά το πρόσωπό του δείχνει επίσης κάτι σαν ευχαρίστηση, σαν ικανοποίηση, ίσως επειδή βγαίνει η δουλειά της μέρας και σε λίγο σχολάει». (Απόσπασμα από το μυθιστόρημα του Μπέρνχαρντ Σλινκ, «Γράμματα στη Χάννα», πάνω στο οποίο βασίστηκαν τα «Σφραγισμένα Χείλη» του Στίβεν Ντάλντρι).

- Σε μια σκηνή από τα «Σφραγισμένα Χείλη», η δεσμοφύλακας των SS, Κέιτ Γουίνσλετ, δικάζεται ως εγκληματίας πολέμου. Μετέφερε κρατούμενες από ένα στρατόπεδο σε ένα άλλο και ένα βράδυ τις φυλούσε σε μια αποθήκη. Η αποθήκη έπιασε φωτιά, αλλά δεν τους άνοιξε. Και ο δικαστής τη ρωτά γιατί. Κι εκείνη απαντά «Μα δεν μπορούσα να τις αφήσω να το σκάσουν. Αυτή ήταν η δουλειά μου. Ήμουν υπεύθυνη για αυτές τις γυναίκες».
                                                                                   από το elculture.gr

                      

Συνειρμικά, οδηγούμαστε και στα γνωστά ψυχολογικά πειράματα
περί υπακοής και χειραγώγησης: 

αναλυτικά δες σε  άρθρο Καθημερινής

        πείραμα Milgram (1961)
ξεκίνησε αμέσως μετά τη δίκη του ναζιστή Άινχαμ, που παρακολούθησε και η Χάνα Άρεντ..
 

περισσότερα εδώ και εδώ

     πείραμα Ash(1953)

    δες και αναρτήσεις στο παρόν blog για μαζοποίηση/κομφορμισμό: εδώ και εδώ



     πείραμα Stanford (1971)



πάνω στο οποίο βασίστηκε 
η γερμανική ταινία "Το Πείραμα" (2001)



Οδηγούμαστε ύστερα από όλα αυτά σε μια μοιρολατρική στάση πως μια εύστοχη χειραγώγηση αναπόφευκτα οδηγεί τον καθένα σε παρόμοια εγκλήματα;Κι έτσι να φτάσουμε σε ''δικαιολόγηση/αθώωση'' εγκληματιών που τυφλώθηκαν από την υποτακτική τους στάση; Η Χάνα Άρεντ, που δέχτηκε αυτή την κατηγορία από πολλούς, και μάλιστα από τους συμπατριώτες της Εβραίους, απάντησε πως η κατανόηση δε σημαίνει και συγχώρεση..

Θέλουμε να πιστεύουμε πως υπάρχει η δυνατότητα της επιλογής...εκτός πια και η χειραγώγηση είναι απόλυτη..αλλά ακόμη και τότε μπορείς με κάποιον τρόπο να αντιδράσεις..η συγκλονιστική ταινία μικρού μήκους που ακολουθεί, διδάσκει την ανυπακοή ακόμη κι όταν φαντάζει αδύνατη..
    
                       

Τρίτη 7 Οκτωβρίου 2014

πρόταση για τη γλώσσα του σολωμού στον ''κρητικό''

    Ο εθνικός μας ποιητής ξεκινά ως ιταλοτραφής και ιταλόγλωσσος αλλά στην πορεία ως γνήσιος ρομαντικός αναζητά τις ρίζες του και συνδυάζει την καλλιέργεια παιδείας και γλώσσας με την εθνική αφύπνιση: "μήγαρις έχω άλλο στο νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα;" 
    Γι' αυτό και θα προτιμήσει τη δημοτική ως αυθεντική έκφραση του λαού έναντι των τεχνητών γλωσσών (της αρχαϊζουσας και της "μέσης οδού" του Κοραή). Στον ''Κρητικό'' συναντάμε δίπλα στην κυρίαρχη δημοτική και αρκετά ιδιωματικά στοιχεία (επτανησιακά) αλλά και ορισμένα λόγια. 
    Στη στροφή του προς τη "μητρική" γλώσσα θα συμβάλλουν ο αγώνας του '21 και η προτροπή του Σπυρίδωνα Τρικούπη. Για την κατάκτησή της όμως θα χρειαστεί η συστηματική μελέτη των δημοτικών τραγουδιών, της ζακυνθινής ντοπιολαλιάς, της  κρητικής ποίησης και  του έργου των Βηλαρά-Χριστόπουλου. 

----στην ταινία του Θ. Αγγελόπουλου "Αιωνιότητα και μια μέρα'' ο μελλοθάνατος ήρωας που αναπολεί και αναζητά το νόημα στην προσωπική και συλλογική ύπαρξη, βρίσκει αποκούμπι σε ένα μικρό αλβανάκι... Σ' αυτό θα αφηγηθεί και το νόστο του ποιητή σε πατρίδα,γλώσσα,μητέρα...
  


              ενδιαφέρουσα η περίληψη του έργου από την ιστοσελίδα του σκηνοθέτη:

    Ο Αλέξανδρος, ένας μεσόκοπος συγγραφέας, ασχολείται με το ημιτελές έργο του Σολωμού "Ελεύθεροι Πολιορκημένοι". Από το ποίημα λείπουν λέξεις, κι ο Αλέξανδρος αποπειράται να τις συγκεντρώσει, να τις αγοράσει, όπως έκανε για τις δικές του λέξεις κι ο Σολωμός. Τούτες οι λέξεις μπαίνουν στο παζλ της συμπλήρωσης του ημιτελούς αριστουργήματος για να στοιχειώσουν και την ζωή του Αλέξανδρου. Όμως οι δυνάμεις του έχουν εξαντληθεί, και ο ίδιος βαδίζει προς το θάνατο. Ο χρόνος που του απομένει, ανήκει στις αναμνήσεις, στον απολογισμό μιας ζωής, γεμάτης χαμένες ευκαιρίες και λάθος κινήσεις. Μόνο μια κίνηση υπάρχει ακόμα: μια τυχαία συνάντηση μ' ένα άστεγο αγόρι, παιδί των φαναριών. Προσκολλάται σε αυτό το παιδί, αναβάλλει την «αναχώρηση» και παρατείνει την αιωνιότητα κατά μία μέρα, για να μεταφέρει στον μικρό του φίλο κάτι από την γνώση του, ν' αφήσει τα ίχνη του πάνω σε κάποιον, μέσα από το βλέμμα του οποίου θα σωθεί εκείνος που φεύγει...


---στην ίδια ταινία οι πρωταγωνιστές ανεβαίνουν σε ένα λεωφορείο με συνεπιβάτες έναν διαδηλωτή με κόκκινη σημαία, που  κάποια στιγμή θα αποκοιμηθεί... αλλά και τον ίδιο τον Σολωμό που θα δώσει ένα σημάδι ανάτασης απαγγέλλοντας  
Καθαρότατον ήλιο επρομηνούσε
       της αυγής το δροσάτο ύστερο αστέρι,
   σύγνεφο, καταχνιά, δεν απερνούσε
    τ’ ουρανού σε κανένα από τα μέρη·
     και αποκεί κινημένο αργοφυσούσε  
τόσο γλυκό στο πρόσωπο τ’ αέρι,
                 που λες και λέει μες στης καρδιάς τα φύλλα:
      γλυκιά η ζωή και ο θάνατος μαυρίλα.
 

επίκληση στον Ποιητή μας θα κάνει κι ο Αλκίνοος στη δική του "Πατρίδα"...

"Λοιπóν, αγρίεψε ο κóσμος σαν καζάνι που βράζει/σαν το αίμα που στάζει, 
σαν ιδρώτας θολóς.Πóτε πóτε γελάμε, πóτε κάνουμε χάζι και στα γέλια μας 
μοιάζει να γλυκαίνει ο καιρóς. Μα óταν κοιτάζω τις νύχτες τις ειδήσεις να τρέχουν,
ξέρω óτι δεν έχουν νέα για να μου πουν.
Ήμουν εγώ στη φωτιά, ήμουν εγώ η φωτιά,είδα το τέλος με τα μάτια ανοικτά.
Είδα τον πóλεμο φάτσα, τη «φυλή» και τη «ράτσα», προδομένη απó μέσα, 
απ' τους πιο πατριώτες.Να 'χουν τη μάνα μου αιχμάλωτη με τ' óπλο στο στóμα.
Τα παιδιά τους στολίζουν σήμερα τη Βουλή.
Κάτω απó ένα τραπέζι, το θυμάμαι σαν τώρα,
με μια κούπα σταφύλι στου βομβαρδισμού την ώρα, είδα αλεξίπτωτα χίλια 
στον ουρανó σαν λεκέδες. Μου μιλούσε ο πατέρας μου να μη φοβηθώ.
«Κοίταξε τι ωραία που πέφτουν! Τι ωραία που πέφτουν...»
Είδα γονείς ορφανούς, ο ένας παππούς απ' τη Σμύρνη,
στη Δράμα πρóσφυγας πήγε να βρει βουλγάρικη σφαίρα 
κι ο άλλος Κύπριος φυγάς στο μαύρο τóτε Λονδίνο στα είκοσι επτά του 
στα δύο τον κóψανε οι Ναζί.
Είδα μισή Λευκωσία, βουλιαγμένη Σερβία, 
στο Βελιγράδι ένα φάντασμα σ' άδειο ξενοδοχείο
αμερικάνικες βóμβες και εγώ να κοιμάμαι,
αύριο θα τραγουδάμε στης πλατείας τη γιορτή.
Είδα κομμάτια το κρέας μες στα μπάζα μιας πóλης, 
είδα τα χέρια, τα πóδια πεταμένα στη γη,
είδα να τρέχουν στο δρόμο με τα παιδιά τους στον ώμο, 
κι εγώ τουρίστας με βίντεο και φωτογραφική.
Εδώ στην άσχημη πóλη που απ' την ανάγκη κρατιέται,
ένας λαóς ρημαγμένος μετάλλια ντóπας ζητάει
Ολυμπιάδες κι η χώρα ένα γραφείο τελετών,
θα σου ζητήσω συγνώμη που σε μεγάλωσα εδώ.
Τους είχα δει να γελάνε οι μπάτσοι κι απ' την Ομóνοια 
να πετάν δακρυγóνα στο πυροσβεστικó.
Στο παράθυρο εικóνισμα, άνθρωποι σαν λαμπάδες 
και τα κανάλια αλλού να γυρνούν το φακó.
Και είδα ξεριζωμένους να περνούν τη Γραμμή 
για μια πóρνη φτηνή ή για καζίνο και πούρα.

Έτσι κι αλλιώς μπερδεμένη η πίστη μας η καημένη
ο Σολωμóς με Armani και την καρδιά ανοιχτή.

Δε θέλω ο εαυτóς μου να 'ναι τóπος δικóς μου, 
ξέρω πως óλα αν μου μοιάζαν θα ταν αγέννητη η γη.
Δε με τρομάζει το τέρας, ούτε κι ο άγγελóς μου, 
ούτε το τέλος του κóσμου, με τρομάζεις εσύ.
Με τρομάζεις, ακóμα, οπαδέ της ομάδας,του κóμματος σκύλε, 
της οργάνωσης μάγκα,διερμηνέα του Θεού, ρασοφóρε γκουρού, 
τσολιαδάκι φτιαγμένο, προσκοπάκι χαμένο.
Προσεύχεσαι και σκοτώνεις, τραυλίζεις ύμνους οργής, 
έχεις πατρίδα το φóβο, γυρεύεις να βρεις γονείς, μισείς τον μέσα σου ξένο 
κι óχι, δεν καταλαβαίνω, δεν ξέρω πού πατώ και πού πηγαίνω."

Τετάρτη 1 Οκτωβρίου 2014

φιλόσοφοι-ακτιβιστές, δύο σύγχρονα παραδείγματα: Σαρτρ, Τσόμσκι

Πρόταση για την ενότητα του μαθήματος της Φιλοσοφίας της Β': Φιλοσοφία και κοινωνία

ο φιλόσοφος Ζαν- Πολ Σαρτρ παρακολουθείται από τη γαλλική ασφάλεια 
(σχολ. βιβλίο, σελ 26)

βήμα 1. η δυσφορία που προκαλεί ο φιλόσοφος:
             απόσπασμα από ''Γοργία'' Πλάτωνα(σελ. 26)

βήμα 2. από τη δυσφορία στις διώξεις: διαχρονικά παραδείγματα (σελ. 24)

βήμα 3. στάση στο παράδειγμα του Σωκράτη:
              προβολή του εξαιρετικού βίντεο από τη σειρά "animated φιλόσοφοι'' της ΕΤ3,
όπου με χιούμορ και σαφήνεια αποκτάς μια καλή αίσθηση από το βίο και το έργο του φιλοσόφου

βήμα 4. νεότερα παραδείγματα
                                                      
                ΖΑΝ-ΠΟΛ ΣΑΡΤΡ
παρουσίαση της ανατρεπτικής ζωής και του έργου του στη 
                    Βικιπαιδεία

 

                     ΝΟΑΜ ΤΣΟΜΣΚΙ

Ο καταξιωμένος γλωσσολόγος που δηλώνει αναρχικός και επικρίνει την πολιτική της Αμερικής ή του Ισραήλ, παρότι αμερικανός με εβραϊκή καταγωγή [το 2010 του απαγορεύτηκε η είσοδος στο Ισραήλ].
Πολλά βίντεο, κείμενα και συνεντεύξεις του στο διαδίκτυο: 
πχ για την οικονομική κρίση ή για τις τεχνικές χειραγώγησης από τα ΜΜΕ.

--Παρουσίαση ζωής και έργου στο άρθρο του N. Mπακουνάκη: 
        " Το καλειδοσκόπιο του Νόαμ Τσόμσκι'' : ΕΔΩ




Σάββατο 27 Σεπτεμβρίου 2014

θεωρία αφήγησης, απλά και ευσύνοπτα

Χρήσιμες για την ενότητα ''τα φύλα''
οι σημειώσεις της Μ. Παπαλεοντίου για το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου: ΕΔΩ


      Ερωτήματα που μπορούμε να απευθύνουμε στους μαθητές

              σε σχέση με τον  αφηγητή
→ Ποιος μας λέει την ιστορία, ποιος μιλάει και σε ποιο πρόσωπο; Πώς λειτουργεί η αφήγηση στο κάθε πρόσωπο; (πρώτο πρόσωπο - εξομολογητικός χαρακτήρας/ δεύτερο πρόσωπο - δραματικότητα /τρίτο πρόσωπο - αντικειμενικότητα).
→ Συμμετέχει ως πρόσωπο ο αφηγητής στην ιστορία ή όχι; Εάν συμμετέχει, ποια είναι η ιδιότητά του; (κεντρικός ήρωας /δευτερεύον πρόσωπο /αυτόπτης μάρτυρας).
→ Ποιος «βλέπει» κυριολεκτικά ή μεταφορικά τα δρώμενα και από ποια αφηγηματική σκοπιά (οπτική γωνία /εστίαση); Ο αφηγητής είναι ένα από τα πρόσωπα της ιστορίας ή πολλά πρόσωπα; Η εστίαση είναι μηδενική (απόλυτη παντογνωσία), εσωτερική (σχετική γνώση) ή εξωτερική (σχετική άγνοια);

            σε σχέση με αφηγηματικούς τρόπους /τεχνικές
→ Πώς παρουσιάζεται το υλικό της αφήγησης, το αφηγηματικό περιεχόμενο; (μέσω διήγησης /μίμησης /μικτού τρόπου)
→ Ποιες αφηγηματικές τεχνικές χρησιμοποιεί ο συγγραφέας; (διήγηση /περιγραφή /σχόλιο αφηγητή /μονόλογο - εσωτερικό μονόλογο /διάλογο - θεατρικό διάλογο /ελεύθερο πλάγιο λόγο /εγκιβωτισμένη αφήγηση). Τι εξυπηρετούν και πώς λειτουργούν οι συγκεκριμένες τεχνικές;
→ Μέσω ποιων τεχνικών ηθογραφούνται - ψυχογραφούνται τα πρόσωπα; (μέσα από την περιγραφή τους /τη διήγηση πράξεών τους /τον μονόλογό τους /τον διάλογό τους με άλλα πρόσωπα)

           σε σχέση με το χρόνο στην αφήγηση
→ Διάκριση χρόνου ιστορίας - χρόνου αφήγησης
→ Πώς αρχίζει η αφήγηση; (από την αρχή /τη μέση /το τέλος της ιστορίας;)
→ Χρονική σειρά (η χρονική σειρά είναι κανονική, ευθύγραμμη ή παραβιάζεται με αναχρονίες, αναδρομές δηλαδή και πρόδρομες αφηγήσεις;)
→ Διάρκεια (η αφήγηση είναι συνοπτική - πυκνή ή διεξοδική - εκτεταμένη;)
→ Συχνότητα (ένα γεγονός που συνέβη μία φορά στην ιστορία με ποια συχνότητα αναφέρεται στην αφήγηση; Αναφέρεται μια φορά ή επανέρχεται στην αφήγηση; Επαναλαμβάνεται πανομοιότυπα ή παραλλαγμένα και τι εξυπηρετεί αυτό κάθε φορά;)

           ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΜΕ ΤΗΝ ΑΦΗΓΗΣΗ
→ Επισήμανση των περιγραφικών στοιχείων και της λειτουργίας τους στο κείμενο.
→ Επισήμανση του ιδιαίτερου λεξιλογίου και ύφους των προσώπων.
→Προσθήκη διαλόγου /μονολόγου σε κείμενο όπου υπάρχει μόνο διήγηση.
→ Συγγραφή θεατρικού διαλόγου με αφόρμηση το κείμενο (σκηνοθετικές οδηγίες).
→Μετατροπή διαλόγου σε διήγηση ή περιγραφή.
→Μετατροπή πλαγίου λόγου σε ευθύ και αντιστρόφως.
→Αλλαγή αφηγηματικής σκοπιάς (π.χ. μηδενική εστίαση ↔  εσωτερική).
→Αλλαγή της αρχής ή /και του τέλους της ιστορίας.
→Επέκταση της ιστορίας – οι μαθητές να φανταστούν τη συνέχεια.
→Τοποθέτηση γεγονότων σε κανονική χρονική σειρά, όπου υπάρχουν αναχρονίες.
→Παρεμβολή αναδρομών /προδρομών, όπου υπάρχει χρονική ακολουθία.
→Πύκνωση /επέκταση χρόνου αφήγησης (συνοπτική αφήγηση εκτεταμένη).

→Αλλαγή χρόνου ιστορίας (παροντικός χρόνος ↔  παρελθοντικός).

ΘΕΩΡΙΑ
                         Τύποι αφήγησης

             i. Αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο
Έχει τη δύναμη της προσωπικής μαρτυρίας, εξασφαλίζει αμεσότητα, πειστικότητα και αληθοφάνεια στην αφήγηση, της προσδίδει εμπιστευτικό, εξομολογητικό χαρακτήρα (όπως στα πεζογραφήματα του Γ. Ιωάννου).
Η αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο ή η ταυτότητα αφηγητή και ήρωα δεν σημαίνει απαραιτήτως ότι η αφήγηση είναι εστιασμένη στον ήρωα.

           ii. Αφήγηση σε δεύτερο πρόσωπο
Αποτελεί αποστροφή εις εαυτόν, μονόλογο. Το δεύτερο πρόσωπο ουσιαστικά υποκρύπτει ένα «εγώ» (όπως στο έργο του Στρ. Τσίρκα «Η Λέσχη»).
 Είναι πιθανόν να αποτελεί αποστροφή και προς τον αναγνώστη (όπως στα αφηγηματικά ποιήματα του Κ.Π. Καβάφη).
 ■Προσδίδει δραματικότητα στην αφήγηση.

         iii. Αφήγηση σε τρίτο πρόσωπο
Αποδίδεται συνήθως με αυτήν η απόλυτη παντογνωσία ή η σχετική γνώση του αφηγητή.
Δημιουργεί την αίσθηση της αντικειμενικότητας, της αποστασιοποίησης από τα δρώμενα.

                        ΤΥΠΟΙ ΑΦΗΓΗΤΗ

     i. Ανάλογα με το ‘ποιος βλέπει’ την ιστορία {προοπτική, εστίαση, αφηγηματική σκοπιά, οπτική γωνία:  η θέση από την οποία «κοιτάζει» κανείς -κυριολεκτικά ή μεταφορικά- τα δρώμενα}
               α) Αφηγητής-θεός
Παντογνώστης αφηγητής, «πανταχού παρών και πουθενά ορατός», σύμφωνα με τον Φλωμπέρ (1852). Ξέρει περισσότερα από τα πρόσωπα της ιστορίας, γνωρίζει ακόμη και τις πιο ενδόμυχές τους σκέψεις. Η απόλυτη
γνώση ισοδυναμεί με έλλειψη σκοπιάς, η αφήγηση δεν εστιάζεται σε κανένα πρόσωπο (μηδενική εστίαση).
Εκφέρεται σε τρίτο γραμματικό πρόσωπο. Συναντάται κυρίως στα ιστορικά κλασικά μυθιστορήματα.
Υποβαθμίζεται, ιδίως μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, μέσα σε ένα κλίμα γενικότερης αμφισβήτησης και σχετικότητας.
            β) Αφηγητής-άνθρωπος
Σχετική γνώση μέσα στα όρια του ανθρώπου. Η αφήγηση μάς αποκαλύπτει μόνον όσα γνωρίζει κάποιος δεδομένος ήρωας. Ο αφηγητής συμμετέχει και αυτός στην ιστορία είτε ως πρωταγωνιστής είτε ως αυτόπτης μάρτυρας και αφηγείται συνήθως σε πρώτο πρόσωπο (π.χ. διηγήματα Καρκαβίτσα, Βιζυηνού και Παπαδιαμάντη).
Η εστίαση είναι εσωτερική και μπορεί να λάβει τις ακόλουθες μορφές:
      ► σταθερή εστίαση: ακολουθεί την οπτική γωνία ενός ανθρώπου (λ.χ. μονόλογος).
      ► Μεταβλητή εστίαση: η ιστορία δίνεται διαδοχικά μέσα από την προοπτική πολλών προσώπων (λ.χ. επιστολικό μυθιστόρημα).
      ► πολλαπλή εστίαση: το ίδιο γεγονός φωτίζεται πολλές φορές από τη σκοπιά διαφορετικών προσώπων (λ.χ. αστυνομικό μυθιστόρημα – π.χ. Ν. Κάσδαγλη «Κεκαρμένοι»).
            γ) Αφηγητής-πράγμα
Σχετική άγνοια αφηγητή, λέει λιγότερα από όσα γνωρίζει ο ήρωας, εξωτερική εστίαση. Πρόκειται για αφήγηση-αίνιγμα, που παραπέμπει στην τεχνική του κινηματογράφου. Αφηγητής-κάμερα, ουδέτερος φακός που καταγράφει απλώς εικόνες στο παρόν (κυρίαρχος ρόλος του Ενεστώτα), χωρίς αναδρομές ή προδρομές και χωρίς να σχολιάζει.
Συναντάται κυρίως σε μυθιστορήματα μυστηρίου, καθώς και στο γαλλικό "Νέο Μυθιστόρημα" {nouveau roman} - αντιμυθιστόρημα, το οποίο διακρίνεται για την επίπεδη γραφή και την έλλειψη διαλόγων (π.χ. Αλ. Καμύ «Ο Ξένος», Ε. Χεμινγουέι «Λόφοι σαν άσπροι ελέφαντες», Τ. Γκρίτση-Μιλλιέξ, Γ. Χειμωνάς, Ν. Μπακόλας).

ii. Ανάλογα με το ‘ποιος μιλάει’ {με τη φωνή ποιου ακούμε την ιστορία}

      α) Εξωδιηγητικός αφηγητής
Αφηγητής που τοποθετείται έξω από την ιστορία που διηγείται και που συνήθως αγνοούμε την ταυτότητά του (π.χ. Ιλιάδα του Ομήρου).

   β) Ενδοδιηγητικός αφηγητής
Αφηγητής δευτέρου βαθμού, ο οποίος μπορεί να είναι ένας από τους ήρωες της πρώτης ιστορίας και που αναλαμβάνει να διηγηθεί μια άλλη ιστορία (μεταδιήγηση) με ήρωα τον εαυτό του ή άλλα πρόσωπα.
Πρόκειται για το φαινόμενο εγκιβωτισμού μιας ιστορίας μέσα στην άλλη (π.χ. «Χίλιες και μια νύχτες»). Η διαρκής επανάληψη εγκιβωτισμών αποκαλείται δομή της αβύσσου.
Εγκιβωτισμός: ένθετη ή ενθετική αφήγηση μέσα στην κύρια αφήγηση -π.χ. «Το τρίτο στεφάνι» του Κ. Ταχτσή

iii. Ανάλογα με τον βαθμό συμμετοχής του αφηγητή στην ιστορία

α) Ομοδιηγητικός αφηγητής
Αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο. Ο αφηγητής μετέχει στην ιστορία:
- Ως κεντρικός ήρωας - αυτοδιηγητικός αφηγητής (τεχνική πλαστής αυτοβιογραφίας, π.χ. Στρ. Δούκα «Η ιστορία ενός αιχμαλώτου»).
- Ως δευτερεύον πρόσωπο (π.χ. στα διηγήματα του Γ. Βιζυηνού).
- Ως μάρτυρας /θεατής - αλλοδιηγητικός αφηγητής (π.χ. Γ. Ιωάννου)
β) Ετεροδιηγητικός αφηγητής

Αφήγηση σε τρίτο πρόσωπο. Ο αφηγητής δεν μετέχει καθόλου ως πρόσωπο στην ιστορία που αφηγείται.

                     Τεχνικές αφήγησης
◘ Διήγηση: εξιστόρηση γεγονότων, αφήγηση (ο αφηγητής περιγράφει τι συνέβη με δικά του λόγια ή εκθέτει σκέψεις και συναισθήματα των προσώπων, χωρίς άμεση παράθεση των λόγων τους).
Περιγραφή: λεπτομερής απόδοση, αναπαράσταση τόπων, καταστάσεων και χαρακτήρων.
Διάλογος:
   -  Διάλογος σε αφηγηματικό κείμενο, όπου αποδίδεται πιστά ο λόγος των
    προσώπων (ύφος, ιδίωμα, λεξιλόγιο κτλ.) με τη χρήση παύλας /εισαγωγικών.
  - Θεατρικός διάλογος, όπου απουσιάζει εντελώς ο αφηγητής και η υπόθεση εξελίσσεται με διαλογικό τρόπο - θεατρική τεχνική (π.χ. «Μνήμη» Στρ. Τσίρκα).
Μονόλογος /εσωτερικός μονόλογος (λόγος χωρίς ακροατή, «ροή της συνείδησης» - ακραία περίπτωση απόσυρσης του αφηγητή).
Ελεύθερος πλάγιος λόγος: πιστή απόδοση από τον αφηγητή σκέψεων και
συναισθημάτων ενός προσώπου της ιστορίας σε τρίτο πρόσωπο και σε χρόνο
παρελθοντικό. Σύμμειξη του λόγου του αφηγητή και του λόγου των ηρώων.
Σχόλιο: γνώμες, κρίσεις, σχόλια του αφηγητή που οδηγούν σε γενικεύσεις.
Εγκιβωτισμός: ένθετη αφήγηση, ενσωματωμένη σε εκτενέστερη αφήγηση.

        Ρόλος - λειτουργία του διαλόγου
→ Προσδίδει στην αφήγηση δραματικότητα, φυσικότητα και ζωντάνια.
→ Συντελεί στην πειστικότερη διαγραφή των χαρακτήρων - τα πρόσωπα αποκτούν αληθοφάνεια.
→ Προσιδιάζει στην ανθρώπινη ιδιότητα του αφηγητή, που δεν μπορεί να είναι παντογνώστης. Ο αναγνώστης αντλεί μέσω του διαλόγου πληροφορίες για πρόσωπα και γεγονότα.
→ Εξυπηρετεί την εξέλιξη της δράσης - προετοιμάζει σκηνές που θα ακολουθήσουν.
       Ρόλος - λειτουργία της περιγραφής
→ Σκιαγραφεί τα πρόσωπα, στήνει το σκηνικό της δράσης και γενικά φωτίζει την αφήγηση με διάφορες άμεσες ή έμμεσες πληροφορίες.
→ Συντελεί στη μετάβαση από το ένα αφηγηματικό μέρος στο άλλο.
→ Προκαλεί αγωνία και αναμονή στον αναγνώστη με την επιβράδυνση της δράσης.
→ Προσφέρει αισθητική απόλαυση στον αναγνώστη.
        Ηθογραφία προσώπων
 Τα πρόσωπα μιας αφήγησης ηθογραφούνται – ψυχογραφούνται μέσω των ακόλουθων τεχνικών:
→ Μέσα από την περιγραφή και τα σχόλια που κάνει γι’ αυτά ο αφηγητής.
→ Μέσα από τη διήγηση των πράξεών τους.
→ Μέσα από τον μονόλογο (ή τον εσωτερικό μονόλογο – ενδοσκόπηση), τον διάλογο και τη σχέση τους με τα άλλα πρόσωπα της αφήγησης.

→ Μέσα από τα λόγια και τις κρίσεις των άλλων προσώπων της αφήγησης.

            Ο ΧΡΟΝΟΣ ΣΤΗΝ ΑΦΗΓΗΣΗ


          i. Εξωκειμενικός χρόνος
--Χρόνος πομπού: Χρονική στιγμή κατά την οποία ο πομπός (ομιλητής /συγγραφέας) στέλνει το μήνυμά του (αφηγηματικό περιεχόμενο).
--Χρόνος δέκτη: Χρονική στιγμή κατά την οποία ο δέκτης (ακροατής /αναγνώστης) δέχεται το μήνυμα του πομπού.
--Χρόνος γεγονότων: Χρονική στιγμή κατά την οποία διαδραματίζονται τα γεγονότα της αφήγησης.

         Παράδειγμα εξωκειμενικού χρόνου, όσον αφορά τα ομηρικά έπη:
  Χρόνος πομπού           Χρόνος γεγονότων                Χρόνος δέκτη
  8ος αιώνας π.Χ.            12ος αιώνας π.Χ.              Οποιαδήποτε εποχή

       ii. Εσωκειμενικός χρόνος

-- Χρόνος ιστορίας - «αφηγημένος»
Χρονικά όρια μέσα στα οποία εκτυλίσσονται τα γεγονότα που συνιστούν την ιστορία (story) της αφήγησης. Πραγματικός χρόνος, πρόκειται για τη φυσική διαδοχή, τη χρονική ακολουθία με την οποία έγιναν τα γεγονότα.

-- Χρόνος αφήγησης - «αφηγηματικός»
Χρονική σειρά με την οποία παρουσιάζονται και διαρθρώνονται τα γεγονότα κατά την πορεία της αφήγησης. Πρόκειται για την ακολουθία των γλωσσικών σημείων που αναπαριστά τα γεγονότα αυτά. Ουσιαστικά ο χρόνος της αφήγησης είναι ψευδοχρόνος –νοείται ως ο χώρος που καταλαμβάνει το κείμενο πάνω στο χαρτί.

    ΧΡΟΝΟΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ (ΧΑ) - ΧΡΟΝΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ (ΧΙ)

i. Ως προς τη σειρά /τάξη {η σχέση ανάμεσα στη χρονική διαδοχή των γεγονότων στην ιστορία και τη διάταξή τους στο κείμενο}

Ευθύγραμμη σειρά - χρονική ακολουθία.
Αναχρονία - παραβίαση χρονικής σειράς, ασυμφωνία ΧΙ και ΧΑ:

     → Ανάληψη (flashback): αναδρομική αφήγηση γεγονότων που είναι προγενέστερα από το σημείο της ιστορίας όπου βρισκόμαστε.
    → Πρόληψη (flashforward): πρόδρομη αφήγηση που ανακαλεί εκ των προτέρων γεγονότα, τα οποία στην ιστορία θα διαδραματιστούν αργότερα (προοικονομία).

ii. Ως προς τη διάρκεια {η σχέση ανάμεσα στη διάρκεια των γεγονότων τηςιστορίας (ώρες, μέρες, μήνες, χρόνια) και στην ψευδο-διάρκεια της εκφώνησής τους στην αφήγηση, την έκταση δηλαδή του κειμένου}
           ◘  Επιτάχυνση (ΧΑ < ΧΙ)
 → Έλλειψη: παράλειψη τμήματος της ιστορίας.
 → Περίληψη: πύκνωση, σύνοψη, σύντομη απόδοση τμήματος της ιστορίας (π.χ. ο ομηρικός Οδυσσέας στο νησί των Φαιάκων αφηγείται μέσα σε λίγες ώρες το μεγαλύτερο μέρος των περιπετειών του). Η πιο συνοπτική αφήγηση είναι η ρήση του Καίσαρα “veni, vidi, vici”.

           ◘ Επιβράδυνση (ΧΑ > ΧΙ)
  → Παύση: σταματά η εξέλιξη της ιστορίας (περίπτωση περιγραφής /σχολίου).
  → Επιμήκυνση: εκτεταμένη, διεξοδική αφήγηση - κάποτε και σε πολλές σελίδες γεγονότων που διαρκούν ελάχιστες στιγμές (π.χ. στο έργο του Κ. Θεοτόκη «Οι σκλάβοι στα δεσμά τους» παρουσιάζεται σε εκτενή κεφάλαια μία δεξίωση).

          ◘ «Σκηνή» (ΧΑ = ΧΙ)
  → Διάλογος /μονόλογος: ίδια διάρκεια όπως και στην περίπτωση που θα εκφωνούνταν πραγματικά από τα πρόσωπα.

iii. Ως προς τη συχνότητα {η σχέση ανάμεσα στις φορές που ένα γεγονός εμφανίζεται στην ιστορία και τις φορές που αυτό αναφέρεται στο κείμενο}
Μοναδική αφήγηση: αφήγηση μία φορά αυτού που έγινε στην ιστορία μία φορά.
Επαναληπτική αφήγηση: αφήγηση περισσότερες από μία φορές αυτού που συνέβη στην ιστορία μια φορά. ‘Οχι πανομοιότυπη επανάληψη αφήγησης, αλλά υφολογικές διαφορές και παραλλαγές ως προς την εστίαση (π.χ. σε αστυνομικά μυθιστορήματα - βλ. το έργο του Φ. Ταμβακάκη «Τα τοπία της Φιλομήλας»).
Θαμιστική αφήγηση: αφήγηση μία φορά αυτού που έγινε χ φορές (π.χ. στο έργο της Μ. Λυμπεράκη «Τα ψάθινα καπέλα»).






Τετάρτη 24 Σεπτεμβρίου 2014

του νεκρού αδελφού : δραματοποίηση



Ερασιτεχνική θεατρική παράσταση, σε μια συνεργασία της θεατρικής ομάδας "Δίδυμα Τείχη" με το Θεατρικό Εργαστήρι Νέας Ορεστιάδας "Διόνυσος" .Μια σύγχρονη δραματοποίηση του δημοτικού τραγουδιού, βασισμένη στο έργο της Μάρως Βαμβουνάκη "αν είσαι αέρας πήγαινε"
Την σκηνοθεσία και την γενική επιμέλεια όλης της προσπάθειας είχε ο Άκης Τσονίδης με την αμέριστη συμπαράσταση του Νίκου Πατούνα.

Τρίτη 23 Σεπτεμβρίου 2014

τα φύλα στον ελληνικό κινηματογράφο 1950-60

εισαγωγικά στην ενότητα ''τα φύλα στη λογοτεχνία'':

--προβολή επιλεγμένων σκηνών από τις ταινίες:


                                  Στέλλα

προτείνω τη σκηνή που η Στέλλα κατεβαίνει τα σκαλιά κι εξηγεί γιατί δεν θα πάει στο γάμο της..

           Η δε γυνή να φοβήται τον άνδρα


χαρακτηριστική η συνομιλία Μ. Κοντού-Δ. Διαμαντίδου που ετοιμάζονται να διαβάσουν το φλιτζάνι μην τυχόν δείξει στεφάνι.. όμως τις διακόπτει ο αστυνομικός που διερευνά την καταγγελία από την Τ. Καββαδία..η οποία ως εκφραστής των στερεότυπων της εποχής εκστομίζει τις λέξεις ''αστεφάνωτη..παστρικιά''..

                Οι θαλασσιές οι χάντρες


αρκεί το στιγμιότυπο στο κουρείο που ξυρίζει το μουστάκι ο Φ. Γεωργίτσης κι αργότερα η αντίδραση της Ζ. Λάσκαρη που πληρώνεται με χαστούκι

                Δεσποινίς Διευθυντής


επιλογή δύο σκηνών: η κουβέντα της Καρέζη με την ξαδέρφη της στην οποία εκφράζει το παράπονο ότι τη βλέπουν σαν "τράγο" και η μετάλλαξή της σε θηλυκό στην τηλεφωνική συνομιλία με τον Αλ. Αλεξανδράκη (''γυρίσατε..;...κ. Σαμιωτάκη, Βασιλείου εδώ!")

                Το κορίτσι με τα μαύρα


αν υπήρχε η δυνατότητα να δουν οι μαθητές όλη την ταινία..τότε όλη..
διαφορετικά: η διαπόμπευση της χήρας Ελ. Ζαφειρίου, η ''απολογία" της αμέσως μετά στην κόρη της, ο διάλογος Λαμπέτη-Χορν..

Χωρισμός σε ομάδες και εργασία πάνω σε:

Α.καταγραφή ''τύπων'' ανδρών και γυναικών
     α) χαρακτηρισμός
  πχ σε άντρες: ο φαλλοκράτης (Κωνσταντίνου),ο γυναικάς που ερωτεύεται και ωριμάζει  (Αλεξανδράκης), το λαϊκό παιδί που τυφλώνεται από έρωτα (Γεωργίτσης), ο πληγωμένος ντόπιος-αλήτης(Φούντας σε "Κορίτσι με τα μαύρα"),ο ρομαντικός/πολιτισμένος ξένος (Χορν), ο ντροπιασμένος υπερασπιστής της οικογενειακής τιμής (Βλάχος)

και σε γυναίκες: η απελευθερωμένη/επαναστάτρια που απορρίπτει την κοινωνική σύμβαση του γάμου/το "στεφάνι" (Μερκούρη), η υποταγμένη "αστεφάνωτη" (Κοντού), η καριερίστα/ανδρογύναικο (Καρέζη), η ωραία/μοιραία/αλαζονική (Λάσκαρη), η πενθούσα και ευάλωτη (Λαμπέτη) , η γυναίκα-έρμαιο των ορμών της (Ζαφειρίου)

    β) κριτήρια για το χαρακτηρισμό:
       εξωτερική εμφάνιση*, λόγος [περιεχόμενο/ιδέες και τρόποι έκφρασης], ενέργειες, κοινωνική τάξη, μόρφωση
 
*ρόλος ρούχου και καλλωπισμού: η Καρέζη από αγοροκόριτσο με ουδέτερα έως ''αντρικά'' ρούχα και απεριποίητη κόμμωση, ''ντύνεται'' γυναικεία για να γίνει ελκυστική, ο Γεωργίτσης θυσιάζει το μουστάκι/ανδρισμό του για να φανεί μοντέρνος = αρεστός στην Λάσκαρη, η Λαμπέτη ως ''κορίτσι με τα μαύρα'' προβάλλει με τα ρούχα τη μαύρη και εσωστρεφή της διάθεση

    γ)κατάταξη τύπων σε στερεότυπους ή ανατρεπτικούς/πρωτοποριακούς

    δ)σε περίπτωση ανατρεπτικών ηρώων: συνέπειες/τίμημα που πληρώνουν

Β. ρόλος ''κοινής γνώμης''- ''κοινωνικής κριτικής'':
   -παρουσίαση πλήθους : μετάδοση πληροφοριών/κουτσομπολιό, παρακολούθηση ''θεάματος'',διαπόμπευση
   -αναμενόμενη η στάση γυναικών προς γυναίκες;[συνεργασία,αλληλεγγύη ή και επίκριση;]


Γ. στο ''Κορίτσι με τα μαύρα" εξέταση οικογενειακών σχέσεων:

                      Μάνα
                    ↕          
                 κόρη γιος