Για ένα παιδί που κοιμάται, της Δήμητρας Χριστοδούλου -ΠΑΙΔΙΑ ΤΩΝ ''ΦΑΝΑΡΙΩΝ''

Νύχτα. Η κίνηση αραιή στη λεωφόρο.

Μες στο κλειστό, το φωτισμένο εργοστάσιο,

Οι μηχανές, αποσταμένες μα άγρυπνες,

Επιβλέπουν σαν άκακοι γίγαντες

Τον ύπνο του μικρού. Στριμωγμένος

Κοντά στη σκάρα του ατμού,

Με του αδερφού του το παλτό σκεπασμένος

Ξεκουράζεται.

Όλη τη μέρα δουλεύει στα φανάρια

Σκουπίζει τζάμια βιαστικά με το κόκκινο.

Εισπράττει κέρματα ή την εύλογη αγανάκτηση. Περιμένει το επόμενο φανάρι.

Τίμια κερδίζει έτσι το ψωμί

Και το μερίδιο του νυχτοφύλακα,

Που τον αφήνει να κοιμάται εκεί μέσα.

Τα χιονισμένα βουνά της πατρίδας του,

Τα χέρια της μάνας του που τύλιγαν γύρω του

Γυναίκειο μαντίλι για το κρύο,

Το δάσκαλο που πληρωνότανε με γάλα

Μόλις θυμάται.

Θυμάται κάτι ελληνικά από το στόμα του,

Που τώρα εδώ ακούγονται αλλιώτικα.

Όχι σαν βότσαλα γυαλιστερά μεγάλης θάλασσας,

Όχι σαν ποδοβολητό του αλόγου

Ενός ανίκητου στρατηλάτη,

Αλλά να, σαν τα κέρματα στην τσέπη,

Σαν το φτύσιμο στο βλέμμα του πελάτη.

Καμιά φορά πιο εγκάρδια

Σαν τούτο δω το βουητό της σκάρας,

Που όλο ανεβάζει το θερμό ατμό.

με αφορμή το ποίημα:

ΑΡΘΡΑ ΓΙΑ ΤΑ "ΠΑΙΔΙΑ ΤΩΝ ΦΑΝΑΡΙΩΝ"

Πίσω από το λούστρο

Tης Tασουλας Kαραϊσκάκη, εφημερίδα Καθημερινή, 16-12-2005  

Ότι η κούρσα της προόδου δεν οδήγησε σε έναν καλύτερο κόσμο, είναι βέβαιο. H πρόοδος ταυτίστηκε με το κυνήγι του κέρδους και την υποταγή της πολιτικής στις ανάγκες της οικονομίας, και έχασε τον αρχικό της προορισμό: την εξάλειψη των αποστάσεων και την κοινωνική δικαιοσύνη. Oι ελίτ διαχείρισης των παγκόσμιων πραγμάτων μεγέθυναν την κοινωνική αδικία και οδήγησαν την ανθρωπότητα σε ένα πολύ ολισθηρό μονοπάτι με την άγρια και ακόρεστη εξάντληση του φυσικού πλούτου, την άνευ ορίων ανάπτυξη.

Πρόοδος –με την ιστορική έννοια– έπαψε να συντελείται από καιρό: τεκμήριο, η εκπτώχευση των τριών τετάρτων του παγκόσμιου πληθυσμού. Πλήθος τα σκλαβοπάζαρα του κόσμου. Aνατριχιαστικές οι συνθήκες κάτω από τις οποίες ζουν εκατομμύρια άνθρωποι. Tόσο το αίμα, ο πόνος, η εξαθλίωση, που δεν συγκινούν πλέον πολλούς. O πιο ασθενής κρίκος στη νυσταλέα αδιαφορία μας, τα παιδιά, που δεν θα φάνε σοκολάτες, αλλά δουλεύουν για την παραγωγή τους, δεν θα παίξουν με παιχνίδια, αλλά κατασκευάζονται από τα χέρια τους, παιδιά που δουλεύουν έγκλειστα σε φάρμες, βιομηχανίες, οίκους ανοχής...

Tριακόσια εκατομμύρια παιδιά δουλεύουν υπό άθλιες συνθήκες. Tα 186 εκατ., από αυτά, σε ορυχεία, χημικές βιομηχανίες, μονάδες εντατικής γεωργίας με υπερχρήση φυτοφαρμάκων...

Aντί να παίζουν, να γελούν, να μαθαίνουν γράμματα, ιδρωκοπούν νυχθημερόν κλειδωμένα σε αχούρια, με ελάχιστο φαγητό, καμία περίθαλψη, αληθινοί σκλάβοι (1,2 εκατ. παιδιά τον χρόνο πουλιούνται ή παραχωρούνται έναντι χρέους από τους γονείς τους σε εργοδότες ή κυκλώματα). Kάθε χρόνο γεννιούνται περί τα 130 εκατ. παιδιά. Aπό αυτά, τα 11 εκατ. θα πεθάνουν από πείνα και αρρώστειες, ενώ άλλα 50 εκατ. δεν θα δηλωθούν και θα απορροφηθούν πάραυτα από γαιοκτήμονες και κυκλώματα σεξουαλικής και άλλης εκμετάλλευσης.

«Mατοβαμμένα» χαρακτήρισε προ ημερών Kαναδός κοινωνιολόγος τα παιχνίδια που κατακλύζουν αυτές τις ημέρες τις δυτικές αγορές. Πλέον ακραίο παράδειγμα η Kίνα (για τη μαζικότητα της εκμετάλλευσης). Ως γνωστόν, το 55% της παγκόσμιας παραγωγής παιχνιδιών είναι κινεζικά. Kατά την περίοδο αιχμής στην Kίνα πάνω από τρία εκατ. παιδιά μέχρι 14 ετών ζουν κλειδωμένα σε 2.800 εργοστάσια, όπου δουλεύουν το λιγότερο 16 ώρες την ημέρα (από τις 8 το πρωί μέχρι τα μεσάνυχτα, ή και τις δύο, τρεις το πρωί), εφτά μέρες την εβδομάδα για δυο–τρεις συνεχείς μήνες. Aν δεν είναι όσο παραγωγικά επιβάλλεται, αν φύγουν μια νύχτα από το εργοστάσιο, αν αργήσουν στην τουαλέτα πάνω από πέντε λεπτά κ.λπ., τους αφαιρούν μεροκάματα. H ατμόσφαιρα είναι βαριά, γεμάτη ίνες, ρύπους από χημικά και συνθετικά υλικά (τα παιδάκια ανακατεύουν με γυμνά χέρια τα συστατικά και τις μπογιές των πλαστικών παιχνιδιών που έχουν ενοχοποιηθεί στη Δύση για καρκινογένεση). Πολύ συχνά εκδηλώνονται φωτιές στα εργοστάσια και μικρά παιδάκια καίγονται. Περισσότερο αφανείς είναι οι θάνατοι από λευχαιμία, ασθένειες των πνευμόνων, του συκωτιού, των νεφρών.

«Kτήματα» των αφεντικών στην πιο τρυφερή ηλικία τους. Πριν από λίγο καιρό ένα 13χρονο αγόρι τραυμάτισε σοβαρά το χέρι του σε μηχάνημα εργοστασίου παιχνιδιών. Το πήγαν στο νοσοκομείο. Μαζί και ο διευθυντής της μονάδας. «Μπορώ να σώσω το χέρι του παιδιού», είπε ο γιατρός. «Αν το κόψεις θα κοστίσει λιγότερο;» ρώτησε ο διευθυντής. «Ναι», απάντησε ο γιατρός. «Τότε, κόψ’ το!».

Τα παιδιά των φαναριών

Λιανός Θεόδωρος Π. , εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ , 16/08/1998

Τα φανάρια που ρυθμίζουν την κυκλοφορία στους δρόμους της Αττικής έχουν μετατρέψει αυτά τα σημεία των δρόμων σε μια ιδιόμορφη αγορά. Όσο διαρκεί το κόκκινο, αρκετά νεαρά κυρίως άτομα προσφέρουν στους οδηγούς των σταματημένων αυτοκινήτων διάφορα αγαθά και υπηρεσίες. Αλλοι προσφέρουν λουλούδια σε χαμηλή τιμή, άλλοι προσφέρονται να σου καθαρίσουν το μπροστινό τζάμι για ό,τι ποσό έχεις την ευχαρίστηση να δώσεις, άλλοι επιδεικνύουν ακρωτηριασμένα μέλη του σώματός τους ζητώντας την βοήθεια των εποχουμένων. Μαζί με αυτούς, μικρά παιδιά, αγόρια και κορίτσια, με κατάλληλη για την περίπτωση εμφάνιση, δηλαδή βρώμικα, αχτένιστα και κακοντυμένα, ζητούν τον οβολό σας.

Η τελευταία αυτή περίπτωση, δηλαδή, των μικρών παιδιών έχει προκαλέσει ένα ερώτημα στο οποίο έχουν δοθεί δύο αντίθετες απαντήσεις. Το ερώτημα είναι: πρέπει κανείς να βοηθάει τα μικρά αυτά παιδιά δίδοντας ένα μικροποσόν, ή όχι; Η μια απάντηση είναι αρνητική και υποστηρίζει ότι η επαιτεία είναι κοινωνικό φαινόμενο και πρέπει να αντιμετωπισθεί από την πολιτεία, όχι ατομικά από τον κάθε πολίτη. Αν μια κοινωνία είναι συγκροτημένη με τρόπο που επιτρέπει, ή προκαλεί φαινόμενα επαιτείας, τότε η λύση δεν μπορεί να προέλθει παρά μόνο από την εξέταση και την εξαφάνιση των μηχανισμών που την προκαλούν, στον βαθμό που αυτό είναι εφικτό.

Η άλλη απάντηση είναι θετική, και υποστηρίζει ότι η κοινωνία ως σύνολο δεν θα μπορέσει ποτέ να εξαφανίσει την επαιτεία. Σε κάθε κοινωνία υπάρχουν δυνάμεις και μηχανισμοί που φέρνουν οικογένειες και άτομα σε κατάσταση απελπισίας, μια δε διέξοδος είναι η, προσωρινή έστω, αναζήτηση βοήθειας μέσω της επαιτείας. Επιπλέον, ανεξαρτήτως των λόγων που εξωθούν ένα άτομο στην επαιτεία, η απλή ανθρώπινη συμπόνια για τα πάθη ενός συνανθρώπου, και ιδιαίτερα ενός μικρού παιδιού, είναι αρκετή για να οδηγήσει κάποιον στην απόφαση να προσφέρει την ασήμαντη γι' αυτόν βοήθεια.

Είναι φανερό ότι και οι δύο απαντήσεις έχουν ισχυρή βάση. Τα επιχειρήματα της μιας άποψης δεν αναιρούν τα επιχειρήματα της άλλης. Ο κάθε πολίτης μπορεί να κρίνει και να αποφασίσει, αν θα δώσει ή αν θα αρνηθεί τη μικρή του βοήθεια στην περίπτωση που ανέφερα, δηλαδή αυτής των παιδιών των φαναριών, όπως έχουν χαρακτηρισθεί.

Έχω όμως την εντύπωση ότι η επαιτεία που παρατηρούμε να λαβαίνει χώρα στις γωνιές των οδών, όπου υπάρχουν φανάρια κυκλοφορίας, αλλά και γενικά, δεν έχει καμιά σχέση με την επαιτεία για την οποία τα επιχειρήματα που διατυπώθηκαν πιο πάνω έχουν ισχύ. Η επαιτεία που παρατηρούμε δεν είναι αποτέλεσμα και έκφραση καταστάσεων, π.χ. ανεργίας, φτώχειας κ.ο.κ., που φέρνουν διάφορα άτομα σε κατάσταση απελπισίας. Αντίθετα, πιστεύω ότι είναι μια εξαιρετικά κερδοφόρος δραστηριότητα. Τα παιδιά των φαναριών δεν ζητιανεύουν επειδή πεινούν, αλλά επειδή αποτελούν ένα αποτελεσματικό σημείο επαφής ενός διεφθαρμένου επιχειρηματικού κυκλώματος με το καταναλωτικό του κοινό, δηλαδή, με εμάς.

Υπάρχουν διάφορα στοιχεία που βεβαιώνουν ότι η επαιτεία των παιδιών είναι οργανωμένη επιχείρηση. Πρώτον, έχουν συγκεκριμένα στέκια-φανάρια, στα οποία εναλλάσσονται. Δεύτερον, ζητούν το ίδιο ποσόν χρηματικής βοήθειας, ένα «πενηντάρι». Τρίτον, όσα δεν ζητούν βοήθεια προφορικά, κρατούν ταμπελίτσες γραμμένες με τον ίδιο γραφικό χαρακτήρα, κτλ. Η επιχείρηση πρέπει να είναι εξαιρετικά προσοδοφόρος, αν κρίνει κανείς από την απότομη αύξηση της επαιτείας, τα τελευταία χρόνια, πράγμα που δείχνει ταυτόχρονα ότι οι κάτοικοι της Αθήνας και των προαστίων είναι άνθρωποι του Θεού και πολύ ελεήμονες.

Η δομή των επιχειρήσεων επαιτείας παρουσιάζει ποικιλία και ενδιαφέρον. Αλλες είναι οικογενειακές επιχειρήσεις στενού κύκλου, δηλαδή γονείς και παιδιά. Αλλες οικογενειακές επιχειρήσεις, ευρύτερου κύκλου, δηλαδή συγγενικές οικογένειες με συμμετοχή γονέων, παιδιών, εξαδέλφων κ.ο.κ. Το ένα παιδί ζητιανεύει, π.χ. γωνία Πατησίων και Κοδριγκτώνος και το εξαδελφάκι του, στην Πλατεία Βικτωρίας. Όπως έχει φανεί από τα αστυνομικά δελτία, υπάρχουν και επιχειρήσεις με ευρύτατα κυκλώματα εκμετάλλευσης μικρών παιδιών, με τεράστια κέρδη και εγκληματική δραστηριότητα και σε άλλους «κλάδους».

Οι παραπάνω αναφορές έχουν σκοπό να πείσουν τον αναγνώστη ότι τα επιχειρήματα των δύο αντίθετων απόψεων που προανέφερα είναι άσχετα με την σημερινή πραγματικότητα. Όποιος δίνει «βοήθεια» στους ζητιάνους και στα ζητιανάκια γίνεται, χωρίς να το θέλει και χωρίς να το ξέρει, συνεργός σε μια εγκληματική δραστηριότητα, ενώ φυσικά οι προθέσεις του είναι εντελώς διαφορετικές.

                            Ο κ. Θ. Π. Λιανός είναι καθηγητής της Πολιτικής Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

 άλλα ενδιαφέροντα άρθρα:

ΑΠΟ ΤΑ ΦΑΝΑΡΙΑ ΣΤΟ ΣΚΟΤΑΔΙ [''Έρευνα'' Ελευθεροτυπίας, 3 άρθρα]

Τ. Τέλλογλου: "Πού πήγαν τα παιδιά των φαναριών;''

"αφημένα στη μοίρα τους" [human rights watch]

''ελληνοαλβανική συμφωνία προστατεύει τα παιδιά των φαναριών''

ΑΠΟ ΤΟ ΕΛΜΠΑΣΑΝ ΣΤΑ ΦΑΝΑΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ [Transit Γ. Κουβαρά]

ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

Ένα παιδί μετράει τ' άστρα, του Μ. Λουντέμη

Ο Βάνκας του Άντον Τσέχωφ

Ο Κωνσταντής της Λίτσας Ψαραύτη

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ/ΣΕΝΑΡΙΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

Διδακτική πρόταση Α' Γυμνασίου : Ο Βάνκας , Ο Κωνσταντής

[από το εκπαιδευτικό υλικό του υπουργείου παιδείας και πολιτισμού κύπρου]

διαθεματική προσέγγιση 

"Παιδική ηλικία,παιδική εργασία...''

Βιωματικό εργαστήριο [παιδαγωγικό ινστιτούτο κύπρου]

ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ

Το Νεανικό Πλάνο του Διεθνούς Φεστιβάλ Κιν/φου Ολυμπίας για παιδιά και νέους
διαθέτει ένα πλούσιο αρχείο ταινιών που αφορούν τα παιδιά και τους νέους: 
ταινιοθήκη νεανικού πλάνου
Σχετικές με το θέμα ''Παιδιά σε αντίξοες κοινωνικές συνθήκες'':
Ένα αγρίμι στην πόλη, Aδελφές, Ο άνεμος στις ιτιές, Ο Ιταλός, Kάποιος σαν τον Xόντερ, Ο μικρός άνθρωπος,Ένας μπαμπάς με είκοσι πέντε παιδιά, H ξύλινη κάμερα, Τα παιδιά του πετρελαίου, Το πιθάρι, Το σιδερένιο νησί,Το χαμίνι, Το χαρτζιλίκι, Χάρτινα Αεροπλανάκια.

ΤΟ ΧΑΜΙΝΙ  (1921), Τσάρλυ Τσάπλιν

Ο Σαρλό, που έγινε αλήτης, μαζεύει από το δρόμο ένα αγοράκι, που το εγκατέλειψε η μητέρα του. Το μεγαλώνει και πέντε χρόνια αργότερα, οι δυο τους δουλεύουν μαζί. Το χαμίνι σπάει τζάμια και ο Σαρλό τα επιδιορθώνει κι έτσι κερδίζουν τα προς το ζην. Αλλά η μητέρα του παιδιού, που έγινε διάσημη τραγουδίστρια, προσπαθεί να βρει το παιδί της...

Πρόκειται για την πρώτη ταινία μεγάλου μήκους του μεγάλου δημιουργού με περισσότερα δραματικά παρά κωμικά στοιχεία.

Μια από τις πιο συγκλονιστικές σκηνές είναι αυτή που έρχονται οι πουριτανές κυρίες για να πάρουν το παιδί και να τα κλείσουν σε ορφανοτροφείο. Αυτό το επεισόδιο είναι αυτοβιογραφικό.

Το ντεκόρ του δωματίου στο οποίο ζει ο Τσάρλι Τσάπλιν είναι πιστή αναπαράσταση του δωματίου που ζούσε ο Σαρλό όταν ήταν παιδί.

ΟΛΙΒΕΡ ΤΟΥΙΣΤ (2005) , Ρομάν Πολάνσκι

Μεταφορά στην οθόνη του μυθιστορήματος του Κάρολου Ντίκενς (1837)

Ο ορφανός Όλιβερ Τουίστ μεγαλώνει σε ένα σκοτεινό και απάνθρωπο ίδρυμα στο Λονδίνο του 19ου αιώνα, στο οποίο διαφεντεύει ο πανούργος κύριος Μπάμπλ. Μην αντέχοντας να φορά κουρέλια και να τρώει συνεχώς άνοστο χυλό, ο Όλιβερ απαιτεί περισσότερο και καλύτερο φαγητό για εκείνον και τους φίλους του, με αποτέλεσμα να τιμωρηθεί αυστηρά. 
Αποφασισμένος να μην ανεχτεί άλλη εκμετάλλευση στο ίδρυμα, κατορθώνει να αποδράσει. Σύντομα όμως μένει χωρίς λεφτά περιφερόμενος άσκοπα στους δρόμους του Λονδίνου. Μπλέκει στα δίχτυα του πονηρού Φέιγκιν που είναι μέλος μιας συμμορίας μικρών πορτοφολάδων. Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα γίνεται μεγάλος διαρρήκτης υπό την καθοδήγηση του ανελέητου Μπιλ Σάικς. Ύστερα από μια αποτυχημένη ληστεία, θα συνειδητοποιήσει ξαφνικά ότι, αν θέλει να ελπίζει σε μια καλύτερη ζωή, πρέπει να ανακαλύψει την πραγματική ταυτότητα της μητέρας του.

SLUMDOG MILLIONAIRE (2008), Ντάνι Μπόιλ

Ο Τζαμάλ Μαλίκ, ένας 18χρονος από τις φτωχογειτονιές του Μουμπάι, θα ζήσει τη μεγαλύτερη ημέρα της ζωής του με όλα τα μάτια της Ινδίας στραμμένα πάνω του: αν απαντήσει σωστά σε μια τελευταία ερώτηση, θα κερδίσει 20 εκατομμύρια ρουπίες στο τηλεπαιχνίδι «Ποιος θέλει να γίνει εκατομμυριούχος;». Το σόου διακόπτεται μέχρι την επόμενη μέρα το πρωί, και τότε η αστυνομία συλλαμβάνει τον Τζαμάλ ως ύποπτο απάτης: πώς γίνεται ένα παιδί του δρόμου να γνωρίζει τόσο πολλά; Θέλοντας να αποδείξει την αθωότητά του, ο Τζαμάλ διηγείται την ιστορία της ζωής του, και βλέπουμε ότι κάθε κεφάλαιό της περιέχει και μια απάντηση στις απίθανες ερωτήσεις του τηλεπαιχνιδιού. Η μόνη ερώτηση που παραμένει αναπάντητη είναι πώς ένας νεαρός χωρίς πάθος για το χρήμα κατέληξε να παίρνει μέρος στο συγκεκριμένο σόου; Όταν ο Τζαμάλ επιστρέψει για να απαντήσει στην τελευταία ερώτηση, θα το αποκαλύψει σε 60 εκατομμύρια τηλεθεατές... 

ΜΙΑ ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΜΙΑ ΜΕΡΑ (1998), Θ. Αγγελόπουλος

 Ο Αλέξανδρος, ένας μεσόκοπος συγγραφέας, ασχολείται με το ημιτελές έργο του Σολωμού "Ελεύθεροι Πολιορκημένοι". Από το ποίημα λείπουν λέξεις, κι ο Αλέξανδρος αποπειράται να τις συγκεντρώσει, να τις αγοράσει, όπως έκανε για τις δικές του λέξεις κι ο Σολωμός. Τούτες οι λέξεις μπαίνουν στο παζλ της συμπλήρωσης του ημιτελούς αριστουργήματος για να στοιχειώσουν και την ζωή του Αλέξανδρου. Όμως οι δυνάμεις του έχουν εξαντληθεί, και ο ίδιος βαδίζει προς το θάνατο. Ο χρόνος που του απομένει, ανήκει στις αναμνήσεις, στον απολογισμό μιας ζωής, γεμάτης χαμένες ευκαιρίες και λάθος κινήσεις. Μόνο μια κίνηση υπάρχει ακόμα: μια τυχαία συνάντηση μ' ένα άστεγο αγόρι, παιδί των φαναριών. Προσκολλάται σε αυτό το παιδί, αναβάλλει την «αναχώρηση» και παρατείνει την αιωνιότητα κατά μία μέρα, για να μεταφέρει στον μικρό του φίλο κάτι από την γνώση του, ν' αφήσει τα ίχνη του πάνω σε κάποιον, μέσα από το βλέμμα του οποίου θα σωθεί εκείνος που φεύγει...