με αφορμή το σημερινό Doodle της Google:
όμως με πιο ουσιαστική αφορμή την επερχόμενη επέτειο της 28ης Οκτωβρίου
και την άνοδο του ναζισμού στις μέρες μας..
και την άνοδο του ναζισμού στις μέρες μας..
Ποια ήταν η Χάνα Άρεντ;
Και ποια η "Κοινοτοπία του Κακού";
η θεωρία της προέκυψε από την παρακολούθηση της δίκης του διαβόητου ναζιστή Άινχαμ, το 1961..
μια μικρή γεύση από την ταινία που γυρίστηκε για τη ζωή και το έργο της:
" Έμεινε στην Ιστορία ως η γυναίκα που άλλαξε τον τρόπο που σκεφτόμαστε, κρίνουμε και τελικά αντιμετωπίζουμε το «κακό». Η θεωρία της για την «κοινοτυπία του κακού» υποστηρίζει ότι η στερεότυπη κοινωνική άποψη ότι τα εγκλήματα στην καθημερινότητα ή την Ιστορία γίνονται από σατανικά, διεστραμμένα μυαλά είναι λανθασμένη – και ίσως επικίνδυνη, καθώς ποτέ δεν μας επιτρέπει να ξεριζώσουμε τα πραγματικά αίτια. Σύμφωνα με την Άρεντ, το κακό πολλές φορές γεννιέται μέσα από την αδράνεια του ανθρώπου. Από την πειθαρχία και την μη αμφισβήτηση του πολίτη απέναντι στο σύστημα. Ο ναζισμός, για παράδειγμα, γεννήθηκε ενδυναμώθηκε και επικράτησε μέσα από μία αλυσίδα ανθρώπων που δεν μοιραζόντουσαν το πάθος, το σαδισμό, ούτε καν το στόχο, του Χίτλερ. Κοινότυποι, μέσοι άνθρωποι υπάκουσαν σε διαταγές: σε μία γραφειοκρατική διαδικασία που τους κρατούσε σε πειθήνια εγρήγορση και για αυτό δεν αμφισβήτησαν ποτέ την ανίερη αποστολή τους''.
απόσπασμα από την κριτική της ταινίας στο: flix.gr
Από διαφορετική σκοπιά, κριτική στην ταινία και στη φιλόσοφο από το ''Ριζοσπάστη'': εδώ
Επιπλέον αναφορές εδώ:
tvxs.gr (σύνδεση με αγριότητες Αμπού Γκράιμπ και Νιγρίτας)
Εν Ελλάδι, μια άλλη γυναίκα, ψυχολόγος αυτή, η Μίκα Χαρίτου-Φατούρου, αποφάνθηκε:
"βασανιστής δε γεννιέσαι, αλλά γίνεσαι"!
Η μελέτη της για τους βασανιστές «Ο βασανιστής ως όργανο της κρατικής εξουσίας» στηρίχτηκε στο μοντέλο των βασανιστών του διαβόητου δικτατορικού ΕΑΤ-ΕΣΑ και αποτέλεσε σταθμό για τις νεότερες γενιές μελετητών. «Βασανιστής δεν γεννιέσαι, γίνεσαι» ήταν το αποτέλεσμα της πολύχρονης έρευνάς της, για τις ανάγκες της οποίας το 1975, ένα χρόνο μετά την πτώση του στρατιωτικού καθεστώτος, είχε παρακολουθήσει, με ειδική άδεια, την πρώτη δίκη των βασανιστών στην Αθήνα.
[από το βιογραφικό της στο sansimera.gr]
Στηριγμένο στη μελέτη της, γυρίστηκε στα 1982, το δραματοποιημένο ντοκιμαντέρ:
«Ο γιος του γείτονά σου: Πώς κατασκευάζεται ένας βασανιστής»
τρεις σκέψεις του Old boy
- Στη σειρά «Ιn Treatment» ένας από τους ασθενείς του ψυχοθεραπευτή είναι πιλότος που σκότωσε στη Βαγδάτη 16 παιδιά. Κατά λάθος. Λάθος όχι δικό του, αφού υποτίθεται πως βομβάρδιζε στρατιωτικό στόχο. Εξηγεί στον ψυχοθεραπευτή ότι ενοχές θα ένιωθε αν είχε αποτύχει στην αποστολή του. Αντίθετα εκείνος αυτό που έπρεπε να κάνει το έκανε καλά. Οι ανώτεροί του δεν έκαναν καλά τη δουλειά τους, δίνοντάς του πληροφορίες που αποδείχθηκαν εσφαλμένες. Παρά τις διακηρύξεις του νιώθει βέβαια ενοχές, ενοχές όμως που είναι τελικά δυσανάλογες σε σχέση με τη δική του συμμετοχή. Φρικαλεότητα θα ήταν να είχε σκοτώσει 16 παιδιά με τα χέρια του. Εκείνος πάτησε ένα κουμπί. Πόσο φρικτό μπορεί να είναι να πατάς ένα κουμπί; Δεν έχεις καν την οπτική επαφή που θα είχες πυροβολώντας τα θύματά σου. Η απόσταση του αποτελέσματος από την πράξη σου δεν μπορεί παρά να προκαλεί σε ένα βαθμό και την αποστασιοποίησή σου. Η βία καταμερίζεται σε κομματάκια, γραφειοκρατικοποιείται και είναι σε κάθε της στάδιο τόσο μα τόσο μακρινή κι αφηρημένη. Δεν την ασκεί άμεσα και ολοκληρωτικά ούτε ο ψηφοφόρος που ψηφίζει Μπους, ούτε οι επιτελείς του Πενταγώνου, ούτε ο πιλότος του βομβαρδιστικού.
- «Είδα κάποτε κάποια φωτογραφία από εκτελέσεις Εβραίων στη Ρωσία: οι Εβραίοι περιμένουν γυμνοί στη σειρά, μερικοί στην άκρη μιας τάφρου και πίσω τους στέκονται στρατιώτες και τους πυροβολούν στον τράχηλο. Αυτό γίνεται σε κάποιο λατομείο και πάνω από τους Εβραίους και τους στρατιώτες σε κάποιο περβάζι του τοίχου κάθεται ένας αξιωματικός που κουνάει τα πόδια και καπνίζει. Δείχνει λίγο χολωμένος. Ίσως επειδή η διαδικασία δεν είναι αρκετά γρήγορη. Αλλά το πρόσωπό του δείχνει επίσης κάτι σαν ευχαρίστηση, σαν ικανοποίηση, ίσως επειδή βγαίνει η δουλειά της μέρας και σε λίγο σχολάει». (Απόσπασμα από το μυθιστόρημα του Μπέρνχαρντ Σλινκ, «Γράμματα στη Χάννα», πάνω στο οποίο βασίστηκαν τα «Σφραγισμένα Χείλη» του Στίβεν Ντάλντρι).
- Σε μια σκηνή από τα «Σφραγισμένα Χείλη», η δεσμοφύλακας των SS, Κέιτ Γουίνσλετ, δικάζεται ως εγκληματίας πολέμου. Μετέφερε κρατούμενες από ένα στρατόπεδο σε ένα άλλο και ένα βράδυ τις φυλούσε σε μια αποθήκη. Η αποθήκη έπιασε φωτιά, αλλά δεν τους άνοιξε. Και ο δικαστής τη ρωτά γιατί. Κι εκείνη απαντά «Μα δεν μπορούσα να τις αφήσω να το σκάσουν. Αυτή ήταν η δουλειά μου. Ήμουν υπεύθυνη για αυτές τις γυναίκες».
από το elculture.gr
Συνειρμικά, οδηγούμαστε και στα γνωστά ψυχολογικά πειράματα
περί υπακοής και χειραγώγησης:
αναλυτικά δες σε άρθρο Καθημερινής
πείραμα Milgram (1961)
ξεκίνησε αμέσως μετά τη δίκη του ναζιστή Άινχαμ, που παρακολούθησε και η Χάνα Άρεντ..
πείραμα Ash(1953)
η γερμανική ταινία "Το Πείραμα" (2001)
Οδηγούμαστε ύστερα από όλα αυτά σε μια μοιρολατρική στάση πως μια εύστοχη χειραγώγηση αναπόφευκτα οδηγεί τον καθένα σε παρόμοια εγκλήματα;Κι έτσι να φτάσουμε σε ''δικαιολόγηση/αθώωση'' εγκληματιών που τυφλώθηκαν από την υποτακτική τους στάση; Η Χάνα Άρεντ, που δέχτηκε αυτή την κατηγορία από πολλούς, και μάλιστα από τους συμπατριώτες της Εβραίους, απάντησε πως η κατανόηση δε σημαίνει και συγχώρεση..
Θέλουμε να πιστεύουμε πως υπάρχει η δυνατότητα της επιλογής...εκτός πια και η χειραγώγηση είναι απόλυτη..αλλά ακόμη και τότε μπορείς με κάποιον τρόπο να αντιδράσεις..η συγκλονιστική ταινία μικρού μήκους που ακολουθεί, διδάσκει την ανυπακοή ακόμη κι όταν φαντάζει αδύνατη..
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου